Desenvolvemento infantil

Ilustracións de exercicios para nenos a partir do libro The health-care of the growing child de 1919, que amosan a importancia dos exercicios físicos no desenvolvemento neuromuscular e xeral da infancia.

O desenvolvemento infantil, consiste nunha secuencia ordenada de transformacións progresivas que orixinan un aumento do grao de complexidade do organismo, distínguese do crecemento xa que se refire a cambios na composición e funcionamento das células (diferenciación celular), a maduración dos sistemas e órganos e a adquisición de novas funcións. Este proceso é continuo e segue unha secuencia predicíbel que é única para cada neno, influenciada por unha combinación de factores xenéticos e ambientais, incluíndo a experiencia prenatal. As investigacións destacan que o maior desenvolvemento cerebral ten lugar nos primeiros tres anos de vida, o que subliña a importancia do contorno, a nutrición, a atención sanitaria, a protección, as interaccións humanas, o afecto e as emocións na infancia.

No estudo do desenvolvemento, é posible analizar a sucesión de fases tanto como sistemas orgánicos específicos, por exemplo o timo ou o sistema inmunitario, como do organismo en xeral. Isto inclúe capacidades como a locomoción, que dependen tanto da maduración do sistema nervioso e as súas características psicolóxicas, como do desenvolvemento do tecido muscular-esquelético.

A aplicación de exames neurolóxicos evolutivos permite a detección temperá de síntomas que van das disfuncións graves, como a parálise cerebral e a discapacidade mental, até as máis leves disfuncións cerebrais. Esta detección precoz facilita intervencións que poden reducir significativamente a progresión do dano. Ademais, as intervencións no ámbito doméstico, deseñadas para mellorar os resultados de desenvolvemento mediante a educación, a formación e o soporte directo aos pais, subliñan o valor de crear un ambiente familiar que sexa ao mesmo tempo estimulante e educativo.

Estimulación esencial e intervención precoz

Nai co seu fillo na República de Gambia

O consenso científico sostén que o desenvolvemento infantil resulta da interacción entre factores xenéticos e ambientais. Unha atención adecuada, coidados constantes e unha educación de calidade son esenciais para promover un desenvolvemento físico, social, emocional e cognitivo saudábel, o que, a súa vez, expande as capacidades e oportunidades dos nenos ao longo da súa vida.

A relevancia do ambiente esténdese alén dos aspectos nutricionais, incluíndo a importancia de minimizar a exposición a axentes patóxenos. Probas de detección temperá, como o "heel prick test", son vitais para identificar e intervir en posíbeis problemas de saúde dende un inicio. Ademais, é crucial vincular o desenvolvemento coa comprensión dos trastornos de comportamento e as enfermidades mentais dun xeito que evite a estigmatización e segregación.

A estimulación sensorial e as interaccións con ambientes ricos e estimulantes son fundamentais para o desenvolvemento das habilidades comunicativas e da coordinación psicomotriz dos nenos (véxase tamén esquema corporal e propiocepción). Existe unha interconexión entre o desenvolvemento motor e o progreso na linguaxe, resaltando a necesidade de proporcionar unha contorna que fomente tanto a actividade física como a expresión verbal desde os primeiros anos de vida. Investigacións, como as realizadas por Caldwell e Bowlby, enfatizan a importancia dun contexto familiar acolledor que promova relacións afectivas estábeis, particularmente coa nai ou coidadores principais, como fundamentais para un desenvolvemento saudábel. Bowlby, nun estudo para a Organización Mundial da Saúde, identifica tres patróns de apego —seguro, inseguro/evitante e inseguro/ambivalente— que demostran como as dinámicas de dispoñibilidade e resposta emocional dos coidadores inflúen directamente no benestar emocional e psicolóxico do neno. Esta comprensión serve de base para recoñecer a complexidade das influencias ambientais e relacionais no desenvolvemento infantil, e destaca a importancia de intervencións sensíbeis ás necesidades emocionais e sociais dos nenos para promover un crecemento saudábel e equilibrado.

Características do cerebro e desenvolvemento cognitivo

Coñecer as características que comparten todos os cerebros axuda a entender como é o desenvolvemento do neno na infancia, especialmente na primeira infancia. O cerebro adapta, busca novidades, patróns, pracer, conserva enerxía e busca sentido, procesos que son fundamentais para a aprendizaxe e a adaptación ao ambiente. Jill Stamm destaca a importancia de ter información sobre como se desenvolve o cerebro e que necesita para chegar a ser un órgano san, autorregulado e capaz de aprender.

As etapas do desenvolvemento infantil son complexas e caracterízanse por múltiples hitos. Durante a lactación e a primeira infancia, ocorren cambios significativos no desenvolvemento físico, motor e cognitivo, os cales establecen as bases para etapas posteriores da vida, incluíndo a segunda infancia e adolescencia. A intervención adecuada e oportuna, baseada no coñecemento das distintas etapas do desenvolvemento cerebral, pode contribuír significativamente ao benestar e ao desenvolvemento óptimo dos nenos.

Por iso, é fundamental que os adultos responsábeis da atención e coidado dos nenos teñan fondos coñecemento sobre estas catro direccións do desenvolvemento cerebral e os diferentes momentos polos que pasa o cerebro, para poder elixir determinadas actividades, comprender e potenciar as distintas interaccións que fomenten un desenvolvemento saudábel.

Galería de imaxes do desenvolvemento neuropsicomotor nos primeiros anos

• 
  Primeiros días
• 
  Reacción estándar a estímulos repentinos (reflexo de moro)
• 
  Perda de adhesión plantar
• 
  Capacidade de xirar sobre si mesmo e gatear

• 
  Actividade sistemática e lúdica de sacudir os pés
• 
  Entre 6 e 8 meses domina o gateo
• 
  Arrastrando, levantándose con apoio, explorando o medio
• 
  Primeiros pasos

Véxase tamén

Outros artigos

• Adolescencia
• Apego
• Calendario de vacinación infantil
• Dereitos do neno
• Desenvolvemento cognitivo
• Desenvolvemento psicosocial
• Educación infantil
• Educación primaria
• Educación secundaria
• Esquema corporal
• Historiografía da infancia
• Infancia
• Literatura infantil
• Marketing infantil
• Mortalidade infantil
• Nutrición
• Nutrición infantil
• Pediatría
• Psicoloxía evolutiva
• Saúde infantil
• Socialización na infancia
• Traballo infantil
• Xogo educativo

Bibliografía

• NOGUEIRA, J. M. - Considerações sobre o desenvolvemento infantil. Psicologia.pt, 2020, ISSN 1646-6977

Ligazóns externas

• Ministério de Sanidade do Brasil. 2002. Secretaría de Políticas Sanitarias. Departamento de Atención Primaria. Saúde infantil: seguimento do crecemento e desenvolvemento infantil^[Ligazón morta] / Ministério de Sanidade. Secretaría de Políticas Sanitarias. – Brasilia, en pdf en VHLSMS^{[Ligazón morta]} Xaneiro 2011

• Ministério de Sanidade do Brasil. 2005. Área Técnica de Saúde Infantil e Lactación Materna. Manual de uso da caderneta de saúde do neno^[Ligazón morta]. – Brasilia: Ministerio de Sanidade. en pdf
• ENCICLOPEDIA SOBRE O DESENVOLVEMENTO INFANTIL - CEDEPI Xan. 2013